Dành cho Nhà đầu tư Chứng khoán bài 5: Bạn đầu tư hiệu quả chưa? – Cách đo lường hiệu suất danh mục như một chuyên gia
- harielevn
- Oct 30
- 4 min read
Trong đầu tư, có một nghịch lý thú vị: phần lớn nhà đầu tư không thực sự biết mình đang lời hay lỗ.
Họ chỉ nhớ “mua 100 cổ phiếu FPT ở giá 80, giờ lên 120 là lãi 50%”, mà quên mất rằng trong cùng thời gian đó VNIndex cũng tăng 45%. Tức là, bạn chỉ lời hơn thị trường 5% – chưa kể rủi ro có thể cao hơn.
Chính vì thế, để đầu tư chuyên nghiệp, bạn cần học cách đo lường hiệu quả danh mục đầu tư (Portfolio Performance Evaluation) một cách khoa học – điều mà mọi quỹ đầu tư, nhà quản lý tài sản hay cố vấn OnePlan đều tuân thủ.
1. Lợi nhuận tuyệt đối và lợi nhuận tương đối
Có hai cách phổ biến để đo kết quả đầu tư:
✅ Lợi nhuận tuyệt đối (Absolute Return)
Đây là con số mà hầu hết mọi người quen thuộc: “Tôi lãi 12% năm nay.”
Công thức:
(Giá trị cuối kỳ – Giá trị đầu kỳ + Cổ tức, lãi coupon) / Giá trị đầu kỳ
Ví dụ: Bạn đầu tư 1 tỷ, sau 1 năm danh mục đạt 1,12 tỷ → Lợi nhuận tuyệt đối = 12%.
✅ Lợi nhuận tương đối (Relative Return)
Đo xem bạn hiệu quả hơn hay kém hơn thị trường (benchmark).
Ví dụ: VNIndex tăng 10%, danh mục bạn tăng 12% → bạn “đánh bại thị trường” 2%.
Ngược lại, nếu VNIndex tăng 15% còn danh mục chỉ tăng 12%, tức là bạn đang underperform - kém hơn thị trường 3%.
Đây là chỉ số quan trọng nhất khi đánh giá một danh mục — vì nó cho biết bạn có đang được trả công xứng đáng cho rủi ro mình gánh không.
2. Hiểu “rủi ro” trước khi nói về “hiệu quả”
Hiệu quả đầu tư không thể tách rời yếu tố rủi ro.
Một danh mục tăng 15% nhưng rủi ro biến động 20% có thể kém hiệu quả hơn danh mục tăng 10% nhưng rủi ro chỉ 8%.
Để đo rủi ro, các chuyên gia sử dụng 3 chỉ số phổ biến:
Chỉ số | Ý nghĩa | Ứng dụng thực tế |
Volatility (Độ biến động) | Mức dao động trung bình quanh lợi nhuận kỳ vọng. | Cổ phiếu ngân hàng Việt Nam thường có volatility cao hơn cổ phiếu tiêu dùng. |
Beta | Mức nhạy cảm của danh mục so với thị trường chung. | Beta = 1.2 → danh mục biến động mạnh hơn VNIndex 20%. |
Maximum Drawdown | Mức sụt giảm tối đa trong chu kỳ. | Dùng để đánh giá rủi ro khi thị trường đảo chiều. |
Ví dụ:
Danh mục A: Lợi nhuận 12%, volatility 15%.
Danh mục B: Lợi nhuận 10%, volatility 8%. Nếu so bằng tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận, B hiệu quả hơn dù lãi ít hơn.
3. Chỉ số Sharpe – “chuẩn vàng” của hiệu quả đầu tư
William Sharpe, người đạt giải Nobel Kinh tế, đã phát triển Sharpe Ratio – thước đo đánh giá lợi nhuận trên mỗi đơn vị rủi ro.
Công thức:
Sharpe = (Lợi nhuận danh mục – Lãi suất phi rủi ro) / Độ biến động (σ)
Giả sử:
Danh mục A: Lợi nhuận 12%, độ biến động 10%
Lãi suất tiết kiệm: 4%→ Sharpe = (12 – 4) / 10 = 0.8
Sharpe càng cao, danh mục càng hiệu quả.Thông thường:
Sharpe < 0.5 → yếu
0.5–1.0 → trung bình
1.0 → tốt
1.5 → rất tốt
Tại Việt Nam, các quỹ mở như VFMVN Diamond ETF giai đoạn 2020–2024 đạt Sharpe trung bình 1.1, cao hơn nhiều so với danh mục tự đầu tư cá nhân (thường 0.4–0.6).
4. Alpha – đo “năng lực” nhà đầu tư
Alpha thể hiện mức sinh lời vượt trội so với rủi ro mà bạn gánh chịu. Nếu Sharpe đo “hiệu suất chung”, thì Alpha đo “kỹ năng chọn tài sản”.
Công thức (theo mô hình CAPM):
Alpha = Lợi nhuận danh mục – [Lãi suất phi rủi ro + Beta × (Lợi nhuận thị trường – Lãi suất phi rủi ro)]
Ví dụ:
Lãi suất phi rủi ro: 4%
VNIndex tăng: 10%
Beta danh mục: 1.1
Lợi nhuận danh mục: 16%→ Alpha = 16 – [4 + 1.1×(10–4)] = 5.4%
Nghĩa là danh mục bạn vượt thị trường 5.4% sau khi đã trừ yếu tố rủi ro – một kết quả rất ấn tượng.
5. Cách các cố vấn OnePlan đo hiệu quả cho khách hàng
Tại OnePlan, chúng tôi sử dụng bộ chỉ tiêu 3 lớp:
Benchmark so sánh: thường là VNIndex, ETF Diamond, hoặc rổ tài sản 60/40.
Chỉ số rủi ro: Beta, volatility, drawdown.
Hiệu quả điều chỉnh rủi ro: Sharpe & Alpha.
Khách hàng sẽ thấy rõ:
Danh mục của mình đang ở đâu so với thị trường.
Mức rủi ro thực tế có phù hợp với hồ sơ tài chính cá nhân.
Cần tái cân bằng hay điều chỉnh chiến lược không.
6. Bài học cho nhà đầu tư cá nhân Việt Nam
Đừng chỉ nhìn vào con số lợi nhuận. Hãy luôn hỏi: Tôi đạt được mức đó với rủi ro bao nhiêu?
So sánh với chuẩn thị trường. Nếu VNIndex tăng 15% còn bạn tăng 10%, bạn không “lời”, mà đang tụt lại.
Duy trì kỷ luật đo lường định kỳ. Giống như kiểm tra sức khỏe tài chính — nếu không đo, bạn sẽ không biết mình đang ở đâu.
Comments